Położenie
Gmina Stary Targ położona jest w południowo-wschodniej części województwa pomorskiego. Od zachodu sąsiaduje z gminą Sztum, od południa z gminą Mikołajki Pomorskie, od wschodu z gminą Dzierzgoń, a od północy z gminami Malbork i Stare Pole. Od 1 stycznia 2002 jest częścią powiatu sztumskiego. 31 grudnia 2018 gminę zamieszkiwało 6285 osób. Gmina zajmuje powierzchnię 14 104 ha, z czego ok. 80% to użytki rolne. Przez teren gminy przebiega szlak drogowy oraz linia kolejowa Iława-Malbork. Terytorialnie gmina podzielona jest na 14 sołectw i swym zasięgiem obejmuje 40 miejscowości.
Historia
Gmina Stary Targ przynależy do Polski od 1945 roku. Wcześniej (w latach 1818–1945) należała do powiatu Stuhm, znajdującego się na terenach pruskich i niemieckich (do 1920 i od 1939 roku w rejencji kwidzyńskiej, zaś w latach 1920–1939 w rejencji zachodniopruskiej). W 1945 roku weszła w skład powiatu sztumskiego w województwie gdańskim. W wyniku zmian w podziale administracyjnym, w latach 1954–1972 w miejsce gminy istniała gromada Stary Targ. Obecną gminę Stary Targ powołano uchwałą z 4 grudnia 1972 roku, która weszła w życie 1 stycznia 1973 roku. 1 stycznia 1975 roku, kiedy zniesiono powiaty, gmina znalazła się w składzie nowo utworzonego województwa elbląskiego. Z dniem 1 stycznia 1976 roku w jej skład włączono dotychczasową gminę Szropy. Z dniem 1 stycznia 1999 roku gmina znalazła się w składzie nowo utworzonych województwa pomorskiego i powiatu malborskiego, zaś z dniem 1 stycznia 2002 roku w składzie powiatu sztumskiego, który został wydzielony z malborskiego.
Na przestrzeni dziejów
Tereny gminy Stary Targ leżą na terenie historycznych Prus i dawnej krainy zwanej Pomezanią. Osadnictwo stałe zaczęło mieć tu miejsce w okresie mezolitu i neolitu. Przed naszą erą na terenach tych osiedlała się ludność pastersko-hodowlana z kręgu kultury ceramiki sznurowej, ludność reprezentująca kulturę pucharów lejkowatych i amfor kulistych, kulturę łużycką, a także Prabałtowie. W okolicach początku naszej ery pojawiły się plemiona germańskie, a następnie Gepidowie, którzy w początkach naszej ery wytworzyli kulturę wielbarską, przebywając na tych terenach do III–IV wieku. Potem pojawiła się tu ludność bałtyjska, a w czasie średniowiecza tereny te zamieszkiwało plemię Pomezanów oraz Słowianie.
W XIII wieku biskup Chrystian podjął wśród Prusów misję chrystianizacyjną. W latach 1215–1216 założył on starotarską parafię. Przeciw misji Chrystiana wystąpił Zakon Krzyżacki, który podbił ziemię Pomezanów w latach 1233–1236. Prusowie wzniecili powstanie przeciw Krzyżakom; w 1249 roku w Dzierzgoniu podpisano ugodę. Pod koniec XIII wieku na obszarze gminy Stary Targ rozpoczął się proces kolonizacji niemieckiej i polskiej. Obszar ten należał wówczas do komturstwa malborskiego. W wyniku zmiany w XIV wieku podziału administracyjnego państwa krzyżackiego znalazł się w wójtostwie sztumskim, które po pokoju toruńskim w 1466 roku znalazło się w województwie malborskim. Było ono częścią Prus Królewskich, które zostały wówczas przyłączone do Polski. W 1468 roku utworzono starostwo sztumskie niegrodowe, z którego w roku 1565 wydzielono starostwo szropskie. W wyniku I rozbioru Polski w 1772 roku ziemia ta znalazła się na terenie Królestwa Prus (w latach 1871–1918 należącego do Cesarstwa Niemieckiego). W okresie zaborów, na terenie utworzonego w 1818 roku powiatu sztumskiego (będącego terenem rolnym, hodowlanym i leśnym) polscy działacze założyli Banki Ludowe, m.in. w 1867 roku w Starym Targu. W latach 1883–1884 wybudowano linię kolejową Malbork-Toruń, a także oddano do użytku szpital miejski i powiatowy, w wyniku czego nastąpiło na tym terenie ożywienie gospodarcze. Zakładano także kółka rolnicze. Świadomość narodową wśród ludności wiejskiej podtrzymywały arystokratyczna rodzina Sierakowskich i ziemiańska rodzina Donimirskich. W okresie międzywojennym (1918–1939), kiedy powiat wciąż należał do państwa niemieckiego, działały tu polskie organizacje, jak Związek Polaków w Niemczech, Polsko-Katolickie Towarzystwo Szkolne, Towarzystwo Młodzieży czy Bank Ludowy w Sztumie. 3 czerwca 1929 roku powstały polskie szkoły w Starym Targu i Waplewie Wielkim, a 19 sierpnia 1930 roku także w Nowym Targu. W latach 1953–1957 w Starym Targu funkcjonowało Liceum Pedagogiczne.
Rozejm w Altmarku
Najważniejszym wydarzeniem historycznym związanym z ziemią starotarską jest rozejm w Altmarku, podpisany 26 września 1629 roku pomiędzy Polską a Szwecją w folwarku na terenie obecnego Starego Dworu. Kończył on rozpoczętą w 1626 roku wojnę polsko-szwedzką, w ramach której na ziemi sztumskiej rozgrywały się bitwy. Więcej informacji na temat rozejmu:
http://muzhp.pl/pl/e/1264/rozejm-w-altmarku
https://pl.wikipedia.org/wiki/Rozejm_w_Altmarku
Legendy
Istnieją legendy związane z obecnym terenem gminy Stary Targ. Jedna z nich dotyczy najwyższego wzniesienia na ziemi sztumskiej (105,2 m), znajdującego się pomiędzy Starym Targiem a Ramotami, które zwano „Galgenberg”, czyli góra szubienic. Według niej w czasie podoboju Prus Krzyżacy wieszali tam Prusów i Polaków. „Górą Czarownic” zwano natomiast wzgórze 5 km na północ od Starego Targu (na prawo od drogi prowadzącej do Trop Sztumskich), nazywane również „Zaklętą Górą” (o wysokości 81,7 m), posiadające okrągły szczyt. W XVII wieku oskarżona o czarostwo Ewa (poddana z majątku w Waplewie) miała tam grać na skrzypcach oraz pić wino w towarzystwie „diabła ludzkiego” Bartla, który następnie po orgii miał dawać jej pieniądze, stające się nazajutrz końskim łajnem. Niejednokrotnie ludzie wracający nocą ze Starego Targu do Trop wabieni byli według opowieści w tej okolicy przez tajemnicze ognie, co wydłużało ich drogę do domu. O historach związanych z diabłami w okolicach Waplewa i Trop opowiadały w tamtych czasach także inne czarownice. Kolejne historie z końca XVII wieku mówią o „miejscu tańca” w Bukowie, gdzie pod gruszą odbywały się przechrzczenia wyrzekających się Boga, w czasie których niektóre z obecnych tam czarownic miały się ulatniać. Zmora lecąca z Bukowa miała być widywana w Tropach przez tamtejszych gospodarzy, a diabeł o kurzych łapach był według Hansa Dreiera (oddającego się wraz żoną czarom) nieszkodliwy dla ludzi i zwierząt, rąbał drzewo i wymiatał oborę. Pojawiły się także legendy dotyczące kątkowskich kamieni – „diabelskiego”, posiadającego głęboki, prawdopodobnie wygrawerowany „odcisk stopy” o demonicznym kształcie, który według legendy zdenerwowany diabeł miał wziąć w szpony, by cisnąć nim o ziemię – oraz drugiego, posiadającego wykonany ludzką ręką relief, mogący być pozostałością po średniowiecznym krzyżu pokutnym, na co nie ma jednak dowodów.
Za: Piotr Podlewski, Wpływ wydarzeń historycznych na nazwy własne Ziemi Sztumskiej [w:] "Z dziejów Sztumu i okolic cz. V"